BÀI THƠ NIỆM XỨ

Kinh Thiết Lập Chánh Niệm Vững Vàng [Satipatthana Sutta]

- Viết theo thể thơ 7 chữ, dựa trên các bản dịch Việt ngữ từ tiếng Pali, Kinh Niệm Xứ của HT Thích Minh Châu, Kinh Bốn Lĩnh Vực Quán Niệm của HT Thích Nhất Hạnh, và nhiều bản dịch khác bằng tiếng Anh. Đây là một trong những bản kinh tâm yếu về thiền quán mà Ngài A Nan đã trùng tuyên lại lời Phật nói, lúc Đức Phật đang cư trú tại khu phố Kammasadamma (Kiềm Ma Sắt Đàm) của người dân xứ Kuru.

Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật

Tôi nghe như vầy, một thuở nọ

Kiềm Ma Sắt Đàm, xứ Ku Ru

Nơi mà Đức Phật đang cư trú

Một hôm, Ngài gọi các Tỷ Khưu

Phật nói: Có con đường duy nhất

Tìm thẳng đến đạo, một lối đi

Đó là con đường Tứ Niệm Xứ

Bản thân tự nỗ lực hành trì

Thanh lọc mọi uế nhiễm tâm thức

Vượt thoát mọi sầu não khóc than

Dứt trừ mọi muộn phiền ưu khổ

Đạt Chánh Đạo, chứng ngộ Niết Bàn

Đó là bốn lãnh vực quán niệm

Với tỉnh giác, chánh niệm, tinh cần

Quán sát về thân thọ tâm pháp

Xa lìa mọi tham đắm sầu ưu

Quán thân trên thân, thọ trên thọ

Chánh niệm rõ biết, tâm trên tâm

Ý thức giác tỉnh, pháp trên pháp

Miệt mài thực tập, suốt đêm ngày

Lãnh vực thứ nhất, quán thân thể

Người Tỷ Khưu tới một khu rừng

Đến gốc cây hoặc căn nhà vắng

Ngồi xếp bằng, giữ thẳng vai lưng

Rồi thiết lập chánh niệm phía trước

Thở vào, biết là đang thở vào

Với ý thức rõ ràng sáng suốt

Thở ra, biết là đang thở ra

Người ấy an trú trong quán niệm

Hơi thở dài, biết hơi thở dài

Hơi thở ngắn, biết hơi thở ngắn

Với tỉnh giác, chánh niệm miệt mài

Người Tỷ Khưu tự mình thực tập

Ý thức về toàn hơi thở vào

Từ khởi đầu cho đến đoạn cuối

Với chánh niệm liên tục, vững vàng

Người Tỷ Khưu tự mình thực tập

Ý thức về toàn hơi thở ra

Từ khởi đầu cho đến đoạn cuối

Với chánh niệm liên tục, vững vàng

Người Tỷ Khưu tự mình thực tập

Ý thức từng hơi thở vào ra

Rõ biết sự vận hành dịu lắng

Với chánh niệm liên tục, vững vàng

Cũng như thế, một người thợ tiện

Xoay vòng dài, biết xoay vòng dài

Xoay vòng ngắn, biết xoay vòng ngắn

Với chú tâm nhận biết rõ ràng

Cũng như người Tỷ Khưu quán niệm

Hơi thở dài, biết hơi thở dài

Hơi thở ngắn, biết hơi thở ngắn

Với tỉnh giác, chánh niệm miệt mài

Người Tỷ Khưu tự mình thực tập

Ý thức về toàn hơi thở vào

Từ khởi đầu cho đến đoạn cuối

Với chánh niệm liên tục, vững vàng

Người Tỷ Khưu tự mình thực tập

Ý thức về toàn hơi thở ra

Từ khởi đầu cho đến đoạn cuối

Với chánh niệm liên tục, vững vàng

Người Tỷ Khưu tự mình thực tập

Ý thức từng hơi thở vào ra

Rõ biết sự vận hành dịu lắng

Với chánh niệm liên tục, vững vàng

Người Tỷ Khưu sống trong quán niệm

Hoặc quán về thân thể, bên trong

Hoặc quán về bên ngoài thân thể

Hoặc cả hai, bên trong bên ngoài

Hoặc quán về quá trình sinh khởi

Hoặc quá trình hoại diệt suy tàn

Hoặc cả hai, quá trình sinh diệt

Hoặc quán niệm: “Có thân thể đây”

Người Tỷ Khưu sống không chấp trước

Không bám níu vào bất cứ gì

Sống giữa đời một mình độc lập

Chốn ta bà, tự tại điềm nhiên

Lại mỗi khi, nằm ngồi đi đứng

Bất cứ thân ở tư thế nào

Đều ý thức về tư thế đó

Với tỉnh giác, chánh niệm vững vàng

Người Tỷ Khưu sống trong quán niệm

Hoặc quán về thân thể, bên trong

Hoặc quán về bên ngoài thân thể

Hoặc cả hai, bên trong bên ngoài

Hoặc quán về quá trình sinh khởi

Hoặc quá trình hoại diệt suy tàn

Hoặc cả hai, quá trình sinh diệt

Hoặc quán niệm: “Có thân thể đây”

Người Tỷ Khưu sống không chấp trước

Không bám níu vào bất cứ gì

Sống giữa đời một mình độc lập

Chốn ta bà, tự tại điềm nhiên

Lại mỗi khi, bước lui bước tới

Nhìn phía trước hoặc ngó phía sau

Khi đứng lên hoặc cúi xuống thấp

Đều ý thức tỉnh biết rõ ràng

Khi mặc áo hoặc mang bình bát

Ăn hoặc uống hoặc nếm hoặc nhai

Đi đại tiện hoặc đi tiểu tiện

Đều ý thức tỉnh biết rõ ràng

Tất cả oai nghi, đi hoặc đứng

Ngủ hoặc thức dậy, nằm hoặc ngồi 

Ngay cả khi nói hoặc im lặng

Đều ý thức tỉnh biết rõ ràng

Người Tỷ Khưu sống trong quán niệm

Hoặc quán về thân thể, bên trong

Hoặc quán về bên ngoài thân thể

Hoặc cả hai, bên trong bên ngoài

Hoặc quán về quá trình sinh khởi

Hoặc quá trình hoại diệt suy tàn

Hoặc cả hai, quá trình sinh diệt

Hoặc quán niệm: “Có thân thể đây”

Người Tỷ Khưu sống không chấp trước

Không bám níu vào bất cứ gì

Sống giữa đời một mình độc lập

Chốn ta bà, tự tại điềm nhiên

Lại tiếp nữa, quán về thân thể

Từ đỉnh đầu cho đến gót chân

Xác thân này, lớp da bao bọc

Chứa đầy chất bất tịnh, bên trong

Thân thể đây có tóc, lông, móng

Răng, da, thịt, tủy, thận, xương, gân

Hoành cách mô, tim, gan, lá lách

Ruột, màng ruột, óc, phổi, mật, đàm

Có cả thực phẩm chưa tiêu hóa

Chất dầu, mủ, máu, phân, mồ hôi

Nước mắt, nước miếng, mỡ, nước mũi

Nước tiểu, nước nhờn ở khớp xương

Như cái bao chứa các loại hạt

Gạo trắng, gạo đỏ, gạo hẻo rằng

Mè, lúa thóc, đậu xanh, đậu ngự

Ai mắt tốt, thấy biết rõ ràng

Cũng như thế, quán về thân thể

Từ đỉnh đầu cho đến gót chân

Xác thân này, lớp da bao bọc

Chứa đầy chất bất tịnh, bên trong

Thân thể đây có tóc, lông, móng

Răng, da, thịt, tủy, thận, xương, gân

Hoành cách mô, tim, gan, lá lách

Ruột, màng ruột, óc, phổi, mật, đàm

Có cả thực phẩm chưa tiêu hóa

Chất dầu, mủ, máu, phân, mồ hôi

Nước mắt, nước miếng, mỡ, nước mũi

Nước tiểu, nước nhờn ở khớp xương

Người Tỷ Khưu sống trong quán niệm

Hoặc quán về thân thể, bên trong

Hoặc quán về bên ngoài thân thể

Hoặc cả hai, bên trong bên ngoài

Hoặc quán về quá trình sinh khởi

Hoặc quá trình hoại diệt suy tàn

Hoặc cả hai, quá trình sinh diệt

Hoặc quán niệm: “Có thân thể đây”

Người Tỷ Khưu sống không chấp trước

Không bám níu vào bất cứ gì

Sống giữa đời một mình độc lập

Chốn ta bà, tự tại điềm nhiên

Tiếp theo nữa, người ấy quán niệm

Sự hiện hữu của xác thân này

Đó chỉ là đất nước lửa gió

Mà thân đây đã được tạo thành 

Cũng như người hành nghề đồ tể

Giết con bò, cắt xẻ từng phần

Ngồi ngã tư, chia ra mỗi loại

Thân thể đây cũng tựa như vầy

Người Tỷ Khưu quán niệm như thế

Sự hiện hữu của xác thân này

Đó chỉ là đất nước lửa gió

Mà thân đây đã được tạo thành 

Người Tỷ Khưu sống trong quán niệm

Hoặc quán về thân thể, bên trong

Hoặc quán về bên ngoài thân thể

Hoặc cả hai, bên trong bên ngoài

Hoặc quán về quá trình sinh khởi

Hoặc quá trình hoại diệt suy tàn

Hoặc cả hai, quá trình sinh diệt

Hoặc quán niệm: “Có thân thể đây”

Người Tỷ Khưu sống không chấp trước

Không bám níu vào bất cứ gì

Sống giữa đời một mình độc lập

Chốn ta bà, tự tại điềm nhiên

Rồi mỗi khi nhìn thấy xác chết

Đã mấy ngày, thối rữa sình trương

Người Tỷ Khưu quán về thân thể

Cũng trở thành như thế, một ngày

Rồi mỗi khi nhìn thấy xác chết

Bị thú dữ gặm xé thịt da

Người Tỷ Khưu quán về thân thể

Cũng trở thành như thế, một ngày

Rồi mỗi khi nhìn thấy xác chết

Chỉ còn lại chút thịt máu xương

Người Tỷ Khưu quán về thân thể

Cũng trở thành như thế, một ngày

Rồi mỗi khi nhìn thấy xác chết

Chỉ còn lại một chút máu xương

Người Tỷ Khưu quán về thân thể

Cũng trở thành như thế, một ngày

Rồi mỗi khi nhìn thấy xác chết

Chỉ còn lại vỏn vẹn bộ xương

Người Tỷ Khưu quán về thân thể

Cũng trở thành như thế, một ngày

Rồi mỗi khi nhìn thấy xác chết

Các khúc xương rải rác đó đây

Người Tỷ Khưu quán về thân thể

Cũng trở thành như thế, một ngày

Rồi mỗi khi nhìn thấy xác chết

Còn đống xương vỏ ốc, trắng màu

Người Tỷ Khưu quán về thân thể

Cũng trở thành như thế, một ngày

Rồi mỗi khi nhìn thấy xác chết

Chỉ còn lại một đống xương khô

Người Tỷ Khưu quán về thân thể

Cũng trở thành như thế, một ngày

Rồi mỗi khi nhìn thấy xác chết

Một đống xương, bụi cát rã tan

Người Tỷ Khưu quán về thân thể

Cũng trở thành như thế, một ngày

Người Tỷ Khưu sống trong quán niệm

Hoặc quán về thân thể, bên trong

Hoặc quán về bên ngoài thân thể

Hoặc cả hai, bên trong bên ngoài

Hoặc quán về quá trình sinh khởi

Hoặc quá trình hoại diệt suy tàn

Hoặc cả hai, quá trình sinh diệt

Hoặc quán niệm: “Có thân thể đây”

Người Tỷ Khưu sống không chấp trước

Không bám níu vào bất cứ gì

Sống giữa đời một mình độc lập

Chốn ta bà, tự tại điềm nhiên

Lãnh vực thứ hai, quán niệm thọ

Có cảm giác dễ chịu tinh thần

Ghi nhận ngay lúc vừa sinh khởi 

Ý thức mọi giảm suy, hoại tàn

Lúc cảm thọ vừa mới sinh khởi

Sự khó chịu về mặt tinh thần

Người Tỷ Khưu chánh niệm tỉnh biết

Ghi nhận mọi biến động, suy tàn

Khi dễ chịu về mặt thể xác

Nhận biết ngay lúc vừa khởi sinh

Mỗi biến động suy tàn, hoại diệt

Người Tỷ Khưu ý thức rõ ràng

Có cảm giác khó chịu thể xác

Nhận biết ngay lúc vừa khởi sinh 

Mỗi biến động suy tàn, hoại diệt

Người Tỷ Khưu ý thức rõ ràng

Có cảm giác trung tính sinh khởi 

Người Tỷ Khưu ý thức rõ ràng

Không dễ chịu cũng không khó chịu

Rồi thoáng đấy đổi thay, phai tàn

Người Tỷ Khưu sống trong quán niệm

Hoặc quán về cảm thọ, bên trong

Hoặc quán về bên ngoài cảm thọ

Hoặc cả hai, bên trong bên ngoài

Hoặc quán về quá trình sinh khởi

Hoặc quá trình hoại diệt suy tàn

Hoặc cả hai, quá trình sinh diệt

Hoặc quán niệm: “Có cảm thọ đây”

Người Tỷ Khưu sống không chấp trước

Không bám níu vào bất cứ gì

Sống giữa đời một mình độc lập

Chốn ta bà, tự tại điềm nhiên

Lãnh vực thứ ba, quán tâm thức

Tâm có tham, biết tâm có tham

Không tham dục, biết không tham dục

Ghi nhận mọi biến động, suy tàn

Tâm sân hận, biết tâm sân hận

Không còn sân, biết không còn sân

Ghi nhận ngay lúc vừa sinh khởi 

Ý thức mọi giảm suy, hoại tàn

Người ấy an trú trong chánh niệm

Tâm si mê, biết tâm si mê

Ghi nhận ngay lúc vừa sinh khởi 

Ý thức mọi giảm suy, hoại tàn

Tâm thu nhiếp, biết tâm thu nhiếp

Nhận biết ngay lúc vừa khởi sinh 

Tâm tán loạn, biết tâm tán loạn

Ghi nhận mọi biến động, suy tàn

Tâm rộng lớn, biết tâm rộng lớn

Nhận biết ngay lúc vừa khởi sinh 

Tâm hạn hẹp, biết tâm hạn hẹp

Ghi nhận mọi biến động, suy tàn

Tâm đạt đến trạng thái cao nhất

Nhận biết ngay lúc vừa khởi sinh 

Tâm không ở trạng thái cao nhất

Ghi nhận mọi biến động, suy tàn

Người ấy an trú trong giác tỉnh

Có định tâm, biết có định tâm

Không định tĩnh, biết không định tĩnh

Ghi nhận mọi biến động, suy tàn

Khi tâm thức có sự giải thoát

Người Tỷ Khưu tỉnh biết rõ ràng

Ghi nhận ngay lúc vừa sinh khởi

Ý thức mọi giảm suy, hoại tàn

Người Tỷ Khưu sống trong quán niệm

Hoặc quán về tâm thức, bên trong

Hoặc quán về bên ngoài tâm thức

Hoặc cả hai, bên trong bên ngoài

Hoặc quán về quá trình sinh khởi

Hoặc quá trình hoại diệt suy tàn

Hoặc cả hai, quá trình sinh diệt

Hoặc quán niệm: “Có tâm thức đây”

Người Tỷ Khưu sống không chấp trước

Không bám níu vào bất cứ gì

Sống giữa đời một mình độc lập

Chốn ta bà, tự tại điềm nhiên

Lãnh vực thứ tư, quán các pháp

Quán về năm hiện tượng ngăn che

Có ái dục, biết có ái dục

Nhận biết từng khởi sinh suy tàn

Có sân hận, biết có sân hận

Không còn sân, biết không còn sân

Ghi nhận ngay lúc vừa sinh khởi 

Rõ biết khi niệm tưởng suy tàn

Khi tâm thức u mê dã dượi

Biết là tâm có sự u mê 

Ghi nhận ngay lúc vừa sinh khởi 

Rõ biết khi niệm tưởng suy tàn

Khi tâm thức bất an hối hận

Biết là tâm có sự bất an

Ghi nhận ngay lúc vừa sinh khởi 

Rõ biết khi niệm tưởng suy tàn

Khi tâm thức hoài nghi trỗi dậy

Biết là tâm có sự nghi ngờ

Ghi nhận ngay lúc vừa sinh khởi 

Rõ biết từng niệm tưởng phai mờ

Người Tỷ Khưu sống trong quán niệm

Hoặc quán về các pháp, bên trong

Hoặc quán về bên ngoài các pháp

Hoặc cả hai, bên trong bên ngoài

Hoặc quán về quá trình sinh khởi

Hoặc quá trình hoại diệt suy tàn

Hoặc cả hai, quá trình sinh diệt

Hoặc quán niệm: “Có các pháp đây”

Người Tỷ Khưu sống không chấp trước

Không bám níu vào bất cứ gì

Sống giữa đời một mình độc lập

Chốn ta bà, tự tại điềm nhiên

Lại tiếp nữa, quán về năm uẩn

Người Tỷ Khưu tỉnh biết rõ ràng

Đây là sắc thọ tưởng hành thức

Nhận biết từng khởi sinh suy tàn

Người Tỷ Khưu sống trong quán niệm

Hoặc quán về các pháp, bên trong

Hoặc quán về bên ngoài các pháp

Hoặc cả hai, bên trong bên ngoài

Hoặc quán về quá trình sinh khởi

Hoặc quá trình hoại diệt suy tàn

Hoặc cả hai, quá trình sinh diệt

Hoặc quán niệm: “Có các pháp đây”

Người Tỷ Khưu sống không chấp trước

Không bám níu vào bất cứ gì

Sống giữa đời một mình độc lập

Chốn ta bà, tự tại điềm nhiên

Lại quán sáu giác quan đối tượng

Nhận biết ngay lúc vừa khởi sinh 

Mắt, tai, mũi, lưỡi, thân và ý

Rõ biết từng giảm suy hoại tàn

Mắt dính liền với những hình sắc

Tai dính liền với những âm thanh

Các giác quan trói buộc, sinh khởi

Rồi biến động giảm suy, hoại tàn

Lưỡi dính liền với những vị nếm

Mũi dính liền với những mùi hương

Các giác quan trói buộc, sinh khởi

Rồi biến động giảm suy, hoại tàn

Thân dính liền với những xúc chạm

Ý dính liền với những suy tư

Các giác quan trói buộc, sinh khởi

Rồi biến động giảm suy, hoại tàn

Người Tỷ Khưu sống trong quán niệm

Hoặc quán về các pháp, bên trong

Hoặc quán về bên ngoài các pháp

Hoặc cả hai, bên trong bên ngoài

Hoặc quán về quá trình sinh khởi

Hoặc quá trình hoại diệt suy tàn

Hoặc cả hai, quá trình sinh diệt

Hoặc quán niệm: “Có các pháp đây”

Người Tỷ Khưu sống không chấp trước

Không bám níu vào bất cứ gì

Sống giữa đời một mình độc lập

Chốn ta bà, tự tại điềm nhiên

Lại quán bảy yếu tố giác ngộ 

Nhận biết ngay lúc vừa khởi sinh 

Có chánh niệm, biết có chánh niệm

Rồi chánh niệm tu tập viên thành

Tiếp theo nữa, yếu tố trạch pháp

Nhận biết ngay lúc vừa khởi sinh 

Có trạch pháp, biết có trạch pháp

Rồi trạch pháp tu tập viên thành

Tiếp theo nữa, yếu tố tinh tấn

Nhận biết ngay lúc vừa khởi sinh 

Có tinh tấn, biết có tinh tấn

Rồi tinh tấn tu tập viên thành

Tiếp theo nữa, yếu tố hoan hỷ

Nhận biết ngay lúc vừa khởi sinh 

Có hoan hỷ, biết có hoan hỷ

Rồi hoan hỷ tu tập viên thành

Tiếp theo nữa, yếu tố khinh khoái

Nhận biết ngay lúc vừa khởi sinh 

Có khinh khoái, biết có khinh khoái

Rồi khinh khoái tu tập viên thành

Tiếp theo nữa, yếu tố định tĩnh

Nhận biết ngay lúc vừa khởi sinh 

Tâm có định, biết tâm có định

Rồi định tâm tu tập viên thành

Tiếp theo nữa, yếu tố buông xả

Nhận biết ngay lúc vừa khởi sinh 

Có buông xả, biết có buông xả

Rồi buông xả tu tập viên thành

Người Tỷ Khưu sống trong quán niệm

Hoặc quán về các pháp, bên trong

Hoặc quán về bên ngoài các pháp

Hoặc cả hai, bên trong bên ngoài

Hoặc quán về quá trình sinh khởi

Hoặc quá trình hoại diệt suy tàn

Hoặc cả hai, quá trình sinh diệt

Hoặc quán niệm: “Có các pháp đây”

Người Tỷ Khưu sống không chấp trước

Không bám níu vào bất cứ gì

Sống giữa đời một mình độc lập

Chốn ta bà, tự tại điềm nhiên

Lại tiếp nữa, quán về khổ đế

Khi sự kiện là những khổ đau

Nhận biết rằng đây là đau khổ

Trước cõi đời ảo mộng vô thường

Lại tiếp nữa, quán về tập đế

Rõ biết về tất cả nguyên nhân 

Có muôn nghìn đắm mê tham ái

Giữa cuộc đời giả tạm phù du

Lại tiếp nữa, quán về diệt đế

Chốn thanh tịnh Niết Bàn tâm linh

Xa lìa mọi sầu ưu khổ não

Một bến đời ảo hóa, nhiễu nhương

Lại tiếp nữa, quán về đạo đế

Sống tỉnh thức trong từng sát na

Bát Chánh Đạo, con đường trí tuệ

Cõi bình an giữa chốn ta bà

Người Tỷ Khưu sống trong quán niệm

Hoặc quán về các pháp, bên trong

Hoặc quán về bên ngoài các pháp

Hoặc cả hai, bên trong bên ngoài

Hoặc quán về quá trình sinh khởi

Hoặc quá trình hoại diệt suy tàn

Hoặc cả hai, quá trình sinh diệt

Hoặc quán niệm: “Có các pháp đây”

Người Tỷ Khưu sống không chấp trước

Không bám níu vào bất cứ gì

Sống giữa đời một mình độc lập

Chốn ta bà, tự tại điềm nhiên

Ai chuyên cần tu tập đúng pháp

Chứng đạo quả trong vòng bảy năm

Ngay kiếp này, thành đạt Chánh Trí

Còn dư báo, chứng quả Bất Lai 

Ai chuyên cần tu tập đúng pháp

Từ một năm cho đến sáu năm

Ngay kiếp này, thành đạt Chánh Trí

Còn dư báo, chứng quả Bất Lai 

Ai chuyên cần tu tập đúng pháp

Từ nửa tháng cho đến một năm

Ngay kiếp này, thành đạt Chánh Trí

Còn dư báo, chứng quả Bất Lai 

Ai chuyên cần tu tập đúng pháp

Cũng chứng đắc trong vòng bảy ngày

Ngay kiếp này, thành đạt Chánh Trí

Còn dư báo, chứng quả Bất Lai 

Vì lý do đó, tôi đã nói

Con đường duy nhất, thanh tịnh tâm

Diệt trừ tất cả mọi khổ não

Đạt Chánh Đạo, chứng ngộ Niết Bàn

Đức Thế Tôn đã nói như vậy

Các Tỷ Khưu hoan hỷ vô cùng

Đều chắp tay biết ơn, tin nhận

Rồi thực hành lời dạy của Ngài

o0o

HỒI HƯỚNG

Nguyện đem công đức này

Hướng về khắp tất cả

Đệ tử và chúng sanh

Đều trọn thành Phật đạo

Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật

o0o

Trường Đinh

UK, sương mù già 2021